1 - Türk Kültürünün Özellikleri
2 - Temel Kavramlar
3 - Fiziki Kültür
4 - Türk Kültüründe Dil
5 - Türk Kültüründe Tarih
6 - Türk Kültüründe Sanat
7 - Türk Kültüründe Hukuk
8 - Siyasi Kültür
9 - Türk Kültüründe Spor
1 - Türk Kültürünün Özellikleri
a) Türk kültürü M.ö. 5000 yıllarına kadar uzanmaktadır.
Temelini ise Andronova Kültürü oluşturmuştur.
b) Türk kültürü Altay Dağları, Tanrı Dağı, Aral Gölü, Baykal
Gölü ve Batı Türkistan'daki Anav ve Namazgah çevrelerin de olgunlaşmıştır.
c) Türklerin oluşturduğu bu kültüre Atlı Göçebe veya Bozkır
Kültürü adı da verilmektedir.
d) Altay Dağlarındaki Pazırık Kurganı ve Isık Gölü
çevresindeki Esik Kurganları ise Türk Kültürünün gelişmişliğinin en önemli
eserleridir.
*Kurgan : Eski Türklerde mezar.
Bu kurganlarda insan ve hayvan cesetleri yanında çeşitli
eşyalara rastlanmıştır.
Pazırık Kurganında bulunan altın zırhta Türk Kültürünün
gelişmişliğinin en önemli kanıtı olarak kabul edilir.
e) Türklerin inanç olarak ölümden sonraki hayata inandıkları
anlaşılmıştır.
f) Türklerin temel geçim kaynaklarının hay vancılık ve tarım
olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca dokumacılık ve madencilikte önemli bir yer
tutmaktadır.
g) İpek yolu da Türkler açısından önemli bir yer
tutmaktadır. İpek yolunun denetimi elde tutulduğu sürece ticaret de Türkler
için önemli bir geçim kaynağı olmuştur.
h) Dünyada demir ilk defa Türkler tarafın dan kullanılmış ve
at ilk defa Türkler tarafından evcilleştirilmiştir.
i) At sütünden kımız yaparak içmişler, hayvancılıkla
geçindikleri halde domuzu hiçbir zaman beslememiş ve etini yememişlerdir.
j) Savaşçı bir toplum olarak yaşamışlar, Kartal ve Kurdu
kutsal hayvan olarak kabul etmişler ve sembol olarak kullanmışlardır.
2 - Temel Kavramlar
Kültür ve medeniyet terimleri arasında çok belirgin bir fark
olmaksızın Türk kültürü terimi, ulusal kültürün şekillenmesinde Türk milletinin
hayat tarzını ifade eder. Bu kültür, medeniyet olarak son iki yüzyılda ikili
bir karakter gösterir: Doğu İslam medeniyeti ile Batı medeniyetinin bir
sentezidir. Kültürün her alanında bu ikiliğin izleri görülmektedir. Kırkpınar
ile futbol, hamburger ile kebap, kaçgöç ile çıkma, namus cinayetleri ile özgür
yaşam, misvak ile diş fırçası, alaturka ile alafranga, başörtüsü ile dekolte,
günlük yaşamda görülen somut olgulardır. Bir ulusun bir kültür çevresinden
başka bir kültür çevresine geçişi bir kültür değişimi olayıdır ve Türk kültürü
son ikiyüz yıldır bir kültür değişmesini bir kültür devrimleri paralelinde
yaşamaktadır.
Türk kültürünün ana unsurları Türk düşüncesi, dil, tarih,
din, bilim, sanat, folklor, ahlak, hukuk, devlet biçimi, yazılı kültür, tarım,
ekonomi, askerlik, spor, teknoloji anabaşlıklarında ortaya çıkar
3 - Fiziki Kültür
Türklerin fizik özellikleri olan çekik gözlülük, çıkık
elmacık kemikli, esmer tipoloji tarih içinde değişmiştir. Bugünkü durumda genel
olarak ortalama boy 1.70, ten rengi beyaz kumral, saçlar dalgalı siyah, sakal
bıyık gür, alın geniş, uzun yüzlü, geniş göğüslü ve genelde ela gözlüdürler.
Türk adları en fazla Ahmet, Mehmet, Mustafa, Ali, Ayşe,
Fatma şeklindedir. Arslan, Şahin gibi somut Devrim gibi soyut adlar da vardır.
Dedelerin adları genellikle torunlara verilir. Pekçok yörede her adın bir
sıfatı vardır.
Günlük hayatta miladi takvim kullanılır. Ancak kültürel
hayat İslam medeniyetiyle iç içe olduğundan hicri takvim adları yaşatılır,
Recep, Şaban, Ramazan adları hem ad olarak konur hem günlük dini yaşayışta
kullanılı
Türkler Avrasya denilen coğrafyaya yayılmışlardır. En eski
Saka Türklerinden beri göçmen kavim olarak Batı'ya yönelmiş ve göç Anadolu'da
sona ermiştir. Bugünün ulus devletler dünyasında Batı Türkleri, Türkiye
Cumhuriyeti'nde yaşamaktadır.
Çadır yerleşiminden kent yerleşimine geçen Türkler, ahşap
evlerden apartmanlara ve sitelere evrilen kent kültürüne geçmişlerdir. Ev
dekorasyonunda kilimden halıya, sedirden mobilyaya, sandalyeden koltuğa, tahta
pencereden pimapen pencereye evrilen ev kültürü, geniş aileden çekirdek aileye
evrilmiştir. Batılı giyim kuşam yaygın olmasına rağmen, eski giyim kültürü
devam etmektedir. Ocak ve mangal düzeninden kalorifer ve doğalgaz düzenine
geçen ısıtma sistemi; eşek ve attan arabaya; siniden masaya; şerbetten meyva
suyuna; bozadan kolaya; hamamdan saunaya; dere kenarı yıkamadan çamaşır
makinesine; teldolaptan buzdolabına temizlik ve sağlık kültürü gelişmiştir.
Yemek kültürü et merkezli olup, ot, süt, ekmek, bal, balık, yumurta, yoğurt
temel besinlerdir.
Hayvancılık at, eşek, sığır, manda, deve, koyun, keçi, arı,
ördek, tavuk yetiştirmeciliğindedir. Tarım ürünleri arpa, buğday, pirinç,
pamuk, kabak, bakla, nohut, fasulye, havuç, lahana, soğan, sarımsak, hıyar,
turp, bamya, patlıcan, domates, biber, elma, tütün, çay, zeytin, erik, üzüm,
patates, ayva, armut, kavun, karpuz, iğde, nar, kiraz, vişne, muz, çilek,
fıstık gibi sebze ve meyvelerdir. Dokumacılık, ayakkabıcılık, terzilik en
yaygın zenaatlerdir. Çarşı ve bedestenden marketlere, süpermarketlere günlük
alışveriş kültürü gelişkindir. Semt pazarları devamlı işler
En modern iletişim sistemleri kullanılmakta, kara, hava,
deniz ve demiryollarında modern araçlarla seyahat edilmektedir. Kentiçi raylı
sistemler ve metro mevcuttur.
4 - Türk Kültüründe Dil
Türkler Göktürk, Uygur, Arap, Mani, Brahmi, Süryani, Grek,
Ermeni, İbrani, Kiril, Latin alfabelerini kullandılar. Türkiye'de 1928'den beri
Latin alfabesi kullanılmaktadır. Türk dili zengin bir sanat geleneğine
sahiptir, ancak son yüzyıldaki kültür değişmesiyle Batı dillerinin etkisi
altındadır. Küreselleşme, dünya kültürlerine Amerikan kültürünü hayat tarzı
olarak en küçük köylere kadar benimsetmekte, ulusal kültür unsurları yabancı
kültürüyle ikilik içinde yaşamaktadır. Türk dilinin zengin atasözleri ve deyimleri
dahi dublaj diline feda edilmektedir.
5 - Türk Kültüründe Tarih
ürk kültürü Türk Kültürünün kökleri, Orta Asyadaki
göçebe,Gök Tanrı inanışına sahip, savaşçı halkların kültürüne dayanır. Bu
atlı-göçebe kültürün gelişme tarihi taşdevrine kadar gider. Bu dönem, at, kurt,
koyun gibi hayvanların evcilleştirildiği ilk kültür dönemidir. Ayrıca süt
ürünleri, keten ve halı dokumacılığı da ilk bu dönemde geliştirilmiştir.
Türk boyları bu eski kültürden, Töre diye adlandırdıkları
toplumsal hukuk anlayışlarıyla ayrılmışlardır. İnançlarından dolayı her boyun
ayrı isimi var olmuş ise de, bu boylar Türk halkının parçası olduklarını
unutmamışlardır. Töreye uyan boylara önceleri Törük ya da Török(Türük) denmiş
sonraları bu sözcük Türk biçimine dönüşmüştür.
Türk tarihi'nin erken çağında ( M.Ö. 1000 - M.S. 1000 )
özellikle Çin kültürünün etkisi dikkati çekmektedir. Bu dönemde Çin etkisi ,
bazı Doğu Hun hükümdarlarının saraylarında Çin kıyafetleri ve Çin dilinin
zorunlu kılınmasına varacak düzeylerde olabilmiştir.
Artan Çin etkisine karşı Bilge Kağan, Türk halkını, Orhun
Kitabeleri ile, ...Çinliler'in tatlı sözleri varmış, Çinliler'in yumuşak
ipekleri varmış. Tatlı sözleri, ve yumuşak ipek kumaşları ile Türk halkını
kandırır aralarına alırmışlar. Sonra Kağan olacak oğlunuzu uşak, hanım olacak
kızınızı cariye yaparlarmış... şeklinde uyarmıştır.
6 - Türk Kültüründe Sanat
Mimaride dini yapılar anıtsaldır. Yakınçağa kadar temel
üslup Koca Sinan'da belirginleşmiştir. Resimde ve heykelde din kültürünün
etkisiyle gelişme ancak minyatür ve süsleme sanatlarında olmuştur. Türk sanatı
çini, hat, ebru ve seramikte, tezhip ve halıcılıkta gelişmiştir.
Müzik gerek sivil gerek askeri müzikte sanat müziğinden
hafif müziğe evrilir. Dini müzik Türk müziğinin önemli unsurudur. Halk müziği,
klasik ve arabesk özelliktedir. Türk sanat müziği çağdaş bir sesle, hafif müzik
klasik ve pop müzikle gelişmektedir.
Türk edebiyatı şiir, hikaye, roman, deneme, mizah, eleştiri
dallarında eski ve yeni formatlarda dünya dillerine çevrilen eserler
üretmektedir. Sözlü edebiyat geleneği, dini edebiyat formunda yaygındır ve en
meşhuru kandillerde okunan mevliddir. Halk edebiyatında dünya kültürüne
Nasreddin Hoca tanıtılmış, çağdaş halk danslarıyla ve seyirlik sanatlarla
tarihi kültür yapıları yaşatılmıştır.
7 - Türk Kültüründe Hukuk
Şeriat hukukundan laik Medeni Hukuk'a geçen Türklerin toplum
yaşamı Batı medeniyeti çerçevesinde anayasal hukuku benimser. Kamu hukuku ve
özel hukuk, günlük yaşam kültürünü Batı ile paralel bir düzeye getirmiştir.
Bununla birlikte özel hukuk alanında töre ve örf hukuku geçerli olabilmektedir.
Hukuk sistemi evrensel hukuk kurallarıyla uyumludur ve AB'ye girildiğinde AB
hukuku geçerli olacaktır. Günlük hukuk kültüründe adalet mekanizması ağır
işlemektedir. Düşünce özgürlüğüne engel yasalar bulunmaktadır.
Yorumlar
Yorum Gönder